Upphæðir í m.kr.

ÁTVR skilgreinir Ísland sem nærsamfélag sitt. Allar vörur eru keyptar af innlendum áfengis- og tóbaksbirgjum. Virkir áfengisbirgjar eru um 60 talsins og tóbaksbirgjar 5.

Helstu niðurstöður viðhorfskönnunar á meðal áfengis- og tóbaksbirgja. Könnunin var gerð í nóvember 2016.

Sólarræsting sér um ræstingar á Stuðlahálsi og var fyrsta Svansvottaða ræstingarfyrirtækið á Íslandi. Í Vínbúðum sér starfsfólk um þrif. Árið 2016 voru notaðir 644 lítrar af ræstiefnum og eru 90% þeirra umhverfisvottaðar, ýmist með norræna umhverfismerkinu Svaninum eða Evrópublóminu, umhverfismerki ESB. Unnið er að því að allar ræstingarvörur verði umhverfisvottaðar. 

Þriðjungur raforkunotkunar fyrirtækisins er á Stuðlahálsi. Til að fylgjast með orkunotkun er í notkun sérstakt hússtjórnarkerfi sem vaktar notkun rafmagns og hita og stýrir álagi á Stuðlahálsi 2 en þar eru höfuðstöðvar fyrirtækisins, dreifingarmiðstöð og Vínbúðin Heiðrún. Í grænu skorkorti er sett markmið og fylgst með orkunotkun. Til einföldunar er notkunin umreiknuð í meðalheimilisnotkun og markmið og mælingar miðast við hana. Rafmagnsnotkun á Stuðlahálsi var sambærileg notkun 131 heimila og heitt vatn samsvaraði notkun 120 heimila og jókst milli ára. Skýra má aukningu á byggingar á viðhaldsframkvæmdir að hluta.

Rafmagnsnotkun

ÁTVR þekkir til fulls rafmagnsnotkun á Stuðlahálsi 2 og á 8.494 fermetrum Vínbúða (32) eða um 73% heildarfermetrafjölda Vínbúða. Raforkunotkunin var 1,558 MWst á þessum fermetrum. ÁTVR hefur ekki fullnægjandi vitneskju um rafmagnsnotkun í leiguhúsnæði þar sem rafmagn er hluti af leiguverði eða öðrum rekstrarkostnaði. Heildarnotkun er áætluð 1.898 MWst eða sem svarar um 89 kWst/m². Stuðlaháls er með 72 kWst/m² og þekktar Vínbúðir 106 kWst/m². Það er aukning um 0,9% frá fyrra ári.

Uppruni raforku: 100% vatnsorka

Heitavatnsnotkun

Vitneskja um heitavatnsnotkun er sömu takmörkunum háð og vitneskja um rafmagnsnotkun. ÁTVR þekkir til fulls heitavatnsnotkun á Stuðlahálsi 2 og 5.316 fermetrum Vínbúða (17) eða um 45% af heildarfermetrafjölda Vínbúða. Heitavatnsnotkunin var 94.672 m³ á þessum fermetrum. Heildarnotkun er áætluð 125.451 m³ sem gerir um 6,1 rúmmetra á hvern fermetra húsnæðis. Stuðlaháls með 7,6 m³/m² og þekktar Vínbúðir 4,8 m³/m². Það er aukning um 5,6% frá fyrra ári.

Sé miðað við systurfyrirtækin á Norðurlöndum þá er minnst rafmagnsnotkun á Vínbúð hjá okkur. Umreiknað miðað við heildarfermetrafjölda er áætluð heildarnotkun rafmagns tæplega 2 GWst á ári og heitt vatn 125 þúsund rúmmetrar.

Markvisst unnið að innleiðingu á LED lýsingu í viðhaldi á Vínbúðum.  Í byrjun árs 2016 var Vínbúðin á Akranesi endurnýjuð og skipt út glóperum og LED lýsing sett þar sem henni var viðkomið. Einnig voru settir nýir ofnar ásamt því að rafmagn og pípulagnir voru endurnýjaðar í heild sinni. Lækkun á orkunotkun er um 30% frá því að lýsing var endurnýjuð.

Hér er orkunotkun í Vínbúðinni á Akranesi frá árinu 2005

Ársnotkun - kWhW

LED ljós eða sparpera er sett upp þegar Vínbúðir eru endurnýjaðar.

Helsti kostur sparperunnar er 80% orkusparnaður miðað við glóperu, hún endist í 6-10 ár og ekki er hætta á íkveikju vegna ofhitnunar.

ÁTVR gerir sér grein fyrir því að loftslagsbreytingar af mannavöldum eru staðreynd. Með því að skrifa undir yfirlýsingu í loftlagsmálum skuldbindur fyrirtækið sig til að að draga úr þeim í starfsemi sinni. Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna, verndun jarðarinnar, númer 13 er hér í öndvegi. 

ÁTVR kolefnisjafnar allan beinan útblástur, 134 tonn og flug 24 tonn, alls 158 tonn. Þar sem flug er keypt frá þriðja aðila þá verður til jákvætt kolefnisfótspor (e positive karbon footprint). Með því stuðlum við sjálfbærum rekstri.

Helstu umhverfisáhrifum vegna vörudreifingar má skipta í tvennt. Í fyrsta lagi losun koltvísýrings vegna eldsneytisbrennslu og í öðru lagi slit á vegum vegna akstur.

Akstur

Í árslok 2016 rak ÁTVR 50 Vínbúðir sem seldu tæplega 21 milljón lítra af áfengi sem er nær eingöngu dreift miðlægt frá vöruhúsi á Stuðlahálsi. ÁTVR flytur um 80% áfengis með eigin bílum en býður út um 20%. Eigin bílar flytja um höfuðborgarsvæðið, Borgarnes, Akranes, Suðurnesin og Suðurland að Hvolsvelli. ÁTVR flytur tóbak á höfuðborgarsvæðinu með eigin bílum en býður út restina. Því var markmið hækkað við eigin flutning en stóð í stað með aðkeyptan.

Heildarnotkun eldsneytis á flutningabíla ÁTVR var 39.557 lítrar og eknir kílómetrar 121.987. Aukninguna má skýra með aukinni dreifingu með eigin bílum. Þrír sendiferðabílar fóru 47.068 km og eyddu rúmlega 4.000 lítrum. Þetta samsvarar því að um 119 tonn af CO₂ fari út í andrúmsloftið.

Heildarnotkun eldsneytis á fólksbíla ÁTVR var tæplega 7.000 lítrar og eknir kílómetrar um 72.526. Þetta samsvarar því að um 15 tonn af CO₂ fari út í andrúmsloftið.

ÁTVR nýtti tólf dísilbíla á árinu 2016. Heildareldsneytisnotkun var 50.584 lítrar af dísilolíu og eknir kílómetrar voru 241.581. Heildarlosun var 134 tonn af CO₂. Samkvæmt upplýsingum á vef Kolviðar er verð vegna kolefnisjöfnunar 2 kr./kg CO₂. Kostnaður ÁTVR við kolefnisjöfnun vegna aksturs á bílum nam því 268.000 krónum sem samsvarar því að gróð­ursetja 1.254 tré.

Umfang aksturs vegna dreifingar þriðja aðila utan höfuðborgarsvæðisins er 113 tonn af CO₂. Miðað er við tölur frá cefic.org en þar er áætlað að losun sé 61 g af CO₂/tonnkílómetra.

Útblástur vegna orkunotkunar var bætt inn í útreikninga.  Áætlað er að notaðar hafi verið tæplega 2 gWst af rafmagni og 124.000 rúmmetrar af heitu vatni fyrir allan rekstur. Áætlaðað er 21 tonn* af útblæstri losni við framleiðslu rafmagns og 64 tonn** CO₂ ígildi við framleiðslu heits vatn. Orka náttúrunnar kolefnisjafnar um 8% af útblæstri eða 8 tonn.

*Losun hjá Orku náttúrunnar er um 11 g/kWst.
**Magfaldað með 46,67 til að finna kWst.

FLUG STARFSFÓLKS

Þó að flug falli undir óbein áhrif var ákveðið að kolefnisjafna allt flug. Starfsfólk ÁTVR flaug samtals 27 ferð­ir til og frá Íslandi á árinu 2016. Samkvæmt reiknilíkani Kolviðar um kolefnislosun var hún samtals um 14 tonn CO₂. Miðað við að verð kolefnisjöfnunar sé 2 kr./kg CO₂ þá er kostnaður ÁTVR við kolefnisjöfnun flugs 28.000 krónur. Fjöldi trjáa sem þarf að gróðursetja er 131.

Í innanlandsflugi voru samtals 68 ferðir, flestar til Akureyrar. Samkvæmt reiknilíkani á Kolviði var losun samtals 10 tonn CO₂. Miðað við að verð kolefnisjöfnunar sé 2 kr./kg CO₂ þá er kostnaður ÁTVR við kolefnisjöfnun innanlandsflugs 20.000 krónur. Fjöldi trjáa sem þarf að gróðursetja er 94 og munu þau taka þátt í andardrætti Íslands um ókomin ár.

ÓBEIN LOSUN

Könnun á ferðahögum starfsfólks til og frá vinnu var endurtekin. Niðurstaða var sú að 94 tonn af CO₂ losna út í andrúmsloftið vegna samgangna starfsfólks. Betri niðurstaða en árið 2015 þrátt fyrir að ársverkum fjölgaði.

Þetta má þakka:

• Samgöngusamningum (52% sumar og 33% vetur)
  
• Minni mengun frá einkabílum 172 í 157 gr/km
  
• Styttri meðalvegalengd frá vinnustað, 6,1 km
  

Markmiðið var að minnka losun vegna ferða starfsfólks til og frá vinnu niður í 97 tonn og náðist það.

Langtímamarkmið ÁTVR er að draga úr notkun bifeiða og nýta vistvænustu bíla sem verða í boði í framtíðinni. Stefnt er að því að útblástur minnki um 40% fyrir árið 2030. Í úrgangsmálum er markmiðið um endurvinnsluhlutfall 91% og stefnt að því að það verði 98% árið 2030. Urðaður úrgangur var um 26 tonn á síðasta ári stefnt er að því að hann fari í 8 tonn sem samsvarar 75% samdrætti. 

Til að draga úr útblæstri í umfangi 2 og 3 er hægt að spara rafmagn og heitt vatn. Setja upp LED perur sem víðast í byggingum. Einnig er hægt að skoða strandsiglingar, auka rafrænar skjalasendingar, nota margnota drykkjarmál og burðarpoka, halda fjarfundi, minnka plastnotkun, stunda innkaup af nærsvæði, kaupa vistvænan mat, minnka úrgang, leggja áherslu á endurnotkun og endurvinnslu, nýta vistvænar samgöngur og vistvæn innkaup. Setja í samninga við birgja ákvæði um kolefnisjöfnun í viðskiptum með vörur og þjónustu. Á vef Vínbúðanna eru nánari upplýsingar um vinnu fyrirtækisins í loftslagsmálum og uppfærast tölur reglulega. Starfsfólk ÁTVR vill vera fyrirmynd í samfélagslegri ábyrgð og mynda jákvætt kolefnisfótspor sem styður náttúruna okkar.

* Breyttar reikniforsendur

** Ekkert markmið

Heildarlosun koltvísýrings þar sem ÁTVR hefur bein áhrif er 134 tonn og allt flug er 24 tonn. Það gerir 429 kg af koltvísýringi á hvern starfsmann fyrirtækisins.

Eingöngu er dísilolía notuð á tólf bifreiðar. Heildarnotkun er 50.584 lítrar eða 176 lítrar á hvern starfsmann. Heildarsala áfengislítra jókst um 6,45% á árinu.

Óbein losun er 917 tonn af koltvísýringi sem eru um 2.940 kg á hvern starfsmann.

Heildar kolefnisspor ÁTVR er því 1.051 tonn en það vantar að reikna lífsferil vöru og innkaup til reksturs og því er þetta ekki endanleg tala.

ÁTVR kolefnisjafnar allan beinan útblástur, 134 tonn og flug 24 tonn, alls 158 tonn hjá Kolviði og er kostnaðurinn við það 316.000 krónur sem samsvarar því að gróðursett séu 1.479 tré.

Þar sem flug er keypt frá þriðja aðila þá verður til jákvætt sótspor (e positive karbon footprint). Með því stuðlum við sjálfbærum rekstri.

* 1 bein áhrif: G4-EN15
   2 óbein áhrif: G4-EN16
   3 óben áhrif: G4-EN17

Forsendum töflu breytt milli ára. Áður var grófur úrgangur skipt í hlutföllunum 30/70 í urðað/endurunnið en nú er hann tekinn sér. Grófur úrgangur tengist ekki daglegum rekstri heldur oftast tímabundnum framkvæmdum. Steinsteypa, innréttingar og byggingahlutar úr timbri.

Losun CO₂ vegna urðaðs úrgangs er: 20 tonn* 
Með því að flokka úrgang til endurvinnslu í stað þess að urða hann má draga verulega úr losun gróðurhúsalofttegunda. Eins og sést í töflu G4-EN23 flokkaði Vínbúðin 281 tonn af úrgangi. Þannig kom fyrirtækið í veg fyrir að út í andrúmsloftið losnuðu gróðurhúsalofttegundir sem jafngilda rúmlega 1.640 tonnum** af CO₂. Það samsvarar ársnotkun á 547 fólksbílum (m.v. 3 tonn losun á fólksbíl). Eða samsvarandi akstri allra bifreiða ÁTVR í 12 ár.

96% af verslunum m.v. lítrasölu eru með vigtaðan úrgang. Því má áætla að heildarumfang úrgangs sé 318 tonn, tæplega 26 tonn urðuð og 292 endurunnin. Þjónustuaðilar eru sífellt að bæta þjónustu og skráningu og því bætist meira við af upplýsingum og skýrir það hækkun vigtaðs úrgangs auk söluaukningar á milli ára um 20%.

* Vigtaður blandaður úrgangur margfaldaður með stuðlinum 0,8.  Heimild IPCC.
** Bylgjupappi er margfaldaður með CO₂-ígldis stuðlinum 6,71, plastumbúðir með stuðlinum 0,433, lífrænt til moltugerðar með 2,754 og grófur úrgangur og önnur flokkun með 1,6. Miðað er við að viðbótarvinna tækja sem valda útblæstri koldíoxíðs sé sambærileg hvort sem bylgjupappinn og pappírinn er fluttur á urðunarstað til urðunar eða fluttur úr landi til endurvinnslu. Metan er margfaldað með stuðlinum 25. Heimild: Guidelines for the use of LCA in the waste management sector, eftir Helgu J. Bjarnadóttir, Guðmundur B. Friðriksson ofl.

Rafrænar skjalasendingar

*Leiðrétting frá fyrra ári

Aðfangakeðjan og endurvinnsla skiptir ÁTVR miklu máli. Endurvinnslan hf., ásamt umboðsmönnum hennar, sér um móttöku allra einnota drykkjarvöruumbúða hérlendis, greiðir út skilagjald þeirra, undirbýr þær til útflutnings og selur til endurvinnslu.

Skil á drykkjarvöruumbúðum lækkaði milli ára, en alls var hlutfallið 85% af seldum umbúðum. Helsta skýringin á minni skilum er fjöldi ferðamanna en þeir þekkja fæstir hvernig skilakerfið virkar. Alls greiddi Endurvinnslan 1.940 milljónir fyrir þær 121 milljón umbúða sem skiluðu sér.

Á árinu nam heildarsala drykkjarvöruumbúða 142 milljónum eininga þar af voru 45 milljónir seldar í Vínbúðunum. Gera má ráð fyrir að skil á umbúðum frá Vínbúðunum fylgi almennum skilum og því hafi verið skilað til Endurvinnslunnar rúmlega 38 milljónum eininga eða 85% af þeim 45 milljónum sem seldar eru í Vínbúðunum.

*Tölur frá Endurvinnslunni

Engar sektir eða viðurlög á starfsárinu 2016 vegna brota gegn umhverfislögum og -reglum og hefur aldrei gerst.

Starfsmannavelta er reiknuð út frá öllu starfsfólki sem var í starfi á árinu 2016. Starfsmannavelta er reiknuð: hættir starfsmenn/heildarfjöldi starfsmanna.

Árlega hafa verið framkvæmdar samgöngukannanir til að fá verðmætar upplýsingar sem notast í stefnumótandi vinnu í umhverfismálum og samfélagslegri ábyrgð. Reykjavíkurborg hefur látið kanna umferðarhegðun höfuðborgarbúa til og frá vinnu og það er gaman að bera saman umferðarmynstur starfsfólks ÁTVR og borgarbúa yfir sumar og vetur. Einnig hefur Vegagerðin látið Land-ráð sf. gera fyrir sig kannanir um ferðahegðun borgarbúa og er einkabíllinn hærri þar. Í könnun fyrir veturinn 2016 kemur í ljós að 78% borgarbúa aka á einkabíl en 42% starfsmanna ÁTVR.

Einnig telur starfsfólk ÁTVR að samgöngusamningur og hreyfing í kjölfarið hafi góð áhrif á heilsu sína en rúm 70% eru sammála. Enginn ósammála. Óvissir eru 12% og hvorki né 16% svara.

Á árinu voru skráð sjö slys sem er hækkun frá árinu áður. Fjögur slys voru til og frá vinnu, þar af þrjú hálkuslys og eitt reiðhjólaslys. Þrjú slys urðu á starfsstöð. Markmiðið er öruggur og slysalaus vinnustaður. Fjarvistir vegna veikinda og veikinda barna jukust á árinu, voru 2,3% í fyrra en eru 2,5% í ár. Mikil veikindi voru vegna inflúensu á fyrri hluta ársins og skýrir það að mestu mismuninn.

ÁTVR fékk gullvottun í Hjólavottun vinnustaða. Vottunin er tæki til að innleiða bætta hjólreiðamenningu og þar með draga úr umhverfisáhrifum. 

ÁTVR fjárfesti í tæplega 5.000 klukkustundum til fræðslu og þjálfunar starfsmanna. Það jafngildir 124 vinnuvikum.

Fræðslustundir eru 17 á hvert stöðugildi eða rúmlega 2 dagar á starfsmann. Á síðasta ári voru tæplega 5.700 klukkustundir í fræðslu og þjálfun eða 141 vinnuvika. Fræðslustundum fækkaði og er skýringin að ekki var WSET nám og skyndihjálparnámskeið. Einnig voru færri nemendur í Vínfræði I og II sem og á vinnuvélanámskeiði. 

Í heilsueflingu eru sjö fjölbreyttir fræðslufundir að Stuðlahálsi sem lúta að andlegri og líkamlegri heilsu starfsfólks. Boðið var upp á fræðslu um kvíða, mikilvægi svefns, sjálfsnudd, hlaupa- og hjólanámskeið, fróðleik um vítamín og næringu svo dæmi sé tekið. Ekki eru í þessum tölum tímar um fyrirlestra og þátttöku starfsfólks í símenntun hjá Stjórnvísi, Dokkunni, hjá upplýsingatæknifyrirtækjum og háskólasamfélagi.

Öllu starfsfólki var boðið að fara í frammistöðusamtal á árinu. Unnið er eftir matskerfi þar sem bæði starfsmaðurinn sjálfur og yfirmaður meta frammistöðu á fyrirfram skilgreindum þáttum. Markmiðið er að slíkt samtal eigi sér stað einu sinni á ári og að því sé svo fylgt eftir með óformlegra samtali sex mánuðum síðar. Unnið er að endurskoðun frammistöðusamtala og stefnt á að taka upp endurskoðað verklag í upphafi næsta árs. Starfsþróunarstefna ÁTVR var unnin og samþykkt í árslok. Stefnan er sett fram á grundvelli vinnustaðagreininga, frammistöðusamtala og rýnihópa um fræðsluþörf sem störfuðu í tengslum við verkefnið. 

ÁTVR er einungis með starfsemi á Íslandi og því er ekki talin veruleg hætta á að brotið sé á réttindum starfsmanna varðandi samningsrétt eða þátttöku í stéttarfélögum.

Vörugæði og neysluöryggi eru meginstoðir í ábyrgri starfsemi ÁTVR. Fjöldi skilaðra eininga á árinu voru 3.396 sem er samdráttur um 15% á milli ára. Flest vöruskil má rekja til korkskemmda. Af hverjum 100 þúsund seldum einingum var um 8 skilað. Fjöldi innkallana á árinu voru 18. Helstu orsakir voru frávik frá gæðum.

Vottun skynmats hélt áfam á árinu. Þriðji aðili vottar skynmatsferlið og kom reglulega fulltrúi frá BSI á Íslandi, sem er faggild skoðunarstofa, og tók út verklagið. Tilgangurinn með vottun skynmats og úttektum er að tryggja að skjalfestu verklagi sé fylgt og að skuldbinding ÁTVR um að vinna að stöðugum umbótum í skynmatsferlinu sé til staðar.

Í lok september var alkóhólmælir tekinn í notkun. Með honum er á fljótlegan hátt hægt að mæla vínandamagn, eðlisþyngd o.fl. þætti með mikilli nákvæmni. Mælirinn er notaður flesta daga við reglubundið eftirlit með söluvöru og við eftirlit með sýnishornum sem berast vegna umsókna um sölu á áfengi. Í viku hverri eru að jafnaði mæld um 50 sýnishorn.

Tilgangurinn er fyrst og fremst að tryggja að vínandi í áfengi sé í samræmi við merkingar. Niðurstöður mælinga hingað til eru jákvæðar að því leyti að langflestar vörur bera réttar alkóhólmerkingar. Frávik eru flest minni háttar, en þó hefur vörum verið hafnað vegna þess að raunverulegu alkóhólinnihaldi og merkingum bar ekki saman.

Mikilvægasti vöru- eða þjónustuflokkur er áfengir drykkir. Óáfengir drykkir, gjafapakkningar, tóbak o.fl. eru því ekki í þessum vísi. ÁTVR framkvæmir ekki eigin merkingu á vörum. Ábyrgð fyrirtækisins felst fremur í að kanna hvort þær séu í samræmi við lög og reglur.

Reglugerð um vöruval, innkaup og dreifingu áfengis, nr. 1106/2015 og miðlun upplýsinga um matvæli til neytenda, liggja til grundvallar mati á vörum og umbúðum. Þetta er gert í tengslum við innkaup á öllum áfengum drykkjum. 

1) Vörur sem fara í gegnum skynmat hjá gæðaeftirliti ÁTVR
2) Hlutfall af skilagjaldsberandi umbúðum seldum hjá ÁTVR
3) Hlutfall eftir seldum lítrum (nema liður 4)

Íslenska ánægjuvogin

Þróun ÁTVR í samanburði við öll fyrirtæki sem eru mæld á kvarðanum 0–100. 

Á heildina litið, hversu ánægð(ur) eða óánægð(ur) ertu með þjónustu Vínbúðarinnar?
Ánægja með þjónustu flokkað eftir stærð Vínbúða

Mælt á kvarðanum 1-5

Hversu gott eða slæmt finnst þér viðmót starfsfólks Vínbúðarinnar almennt vera?
Viðmót starfsfólks Vínbúðanna flokkað eftir stærð Vínbúða

Markmið siðareglna BSCI (Business Social Compliance Initiative) er að útlista þau gildi og meginreglur sem þátttakendur kappkosta að innleiða í viðskiptum við samstarfsaðila í aðfangakeðju fyrirtækisins. Þátttakendur samþykkja siðareglurnar þegar þeir gerast aðilar að BSCI.

11 meginreglur sem stefna að hámörkun verndar vinnuafls

Meginreglur BSCI eru byggðar á mikilvægum alþjóðlegum reglum á sviði vinnumála sem vernda réttindi launþega. Má þar nefna samninga og sáttmála Alþjóðavinnumálastofnunarinnar (ILO), leiðbeinandi reglur Sameinuðu þjóðanna um viðskipti og mannréttindi sem og viðmiðunarreglur Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) fyrir fjölþjóðleg fyrirtæki.

Meginreglurnar gera grein fyrir 11 grundvallarréttindum launþega sem þátttakendur skuldbinda sig til að innleiða í aðfangakeðju sinni með þrepaskiptri aðferð.